Myślenie krytyczne nie jest metodą, narzędziem, którego można szybko się nauczyć czy wyszkolić - to filozofia patrzenia na świat, a także samego siebie. Jest niekończącym się procesem, dzięki któremu stajemy się świadomymi, samodzielnymi ludźmi zdolnymi do funkcjonowania w codziennej rzeczywistości. Myślenie krytyczne to myślnie poza schematem.

Już pierwszego września 2025 roku pojawi się z szkołach ponadpodstawowych w naszym kraju nowy przedmiot – edukacja obywatelska. Zgodnie z intencjami twórców podstawy programowej tego przedmiotu, ma on być przede wszystkim przedmiotem praktycznym. Co to znaczy? Znaczy to, że jego głównym celem, najważniejszą intencją jest przygotowanie młodych ludzi do świadomego i odpowiedzialnego uczestnictwa obywatelskiego w społeczeństwie demokratycznym. Koordynator zespołu tworzącego podstawę programową edukacji obywatelskiej, dr Jędrzej Witkowski stwierdził: Tworząc podstawę programową przedmiotu edukacja obywatelska, zadawaliśmy sobie pytanie, czego młodzi ludzie potrzebują, aby być aktywnymi, świadomymi i odpowiedzialnymi obywatelami ¹. Czynnikami, które, zdaniem twórców podstawy programowej, budują odpowiedzialne zaangażowanie są: wiedza, kompetencje i sprawczość. Wiedza pozwoli uczniom zrozumieć najważniejsze procesy życia społecznego i politycznego. Kompetencje ułatwią im analizowanie i weryfikowanie informacji, tworzenie własnych opinii opartych o potwierdzone fakty i własne wartości oraz poszanowanie dla odmiennych opinii koleżanek i kolegów. Sprawczość, czyli zaangażowanie, to kluczowe zadanie nowego przedmiotu, czyli przygotowanie ucznia do oddolnego rozwiązywania wybranych problemów społecznych oraz do wpływania na władze publiczne, by zajmowały się tymi kwestiami, którym my sami nie jesteśmy w stanie sprostać.

W kontekście przybliżanego już zjawiska dobrostanu ważny jest również aspekt ucznia, jego dobre samopoczucie, czyli: dobre zdrowie fizyczne, psychiczne, emocjonalne, społeczne. To kluczowy element procesu edukacyjnego, który wpływa na jego rozwój, osiągnięcia i stan zadowolenia podczas pobytu w szkole. Dobrostan jest wynikiem poczucia bezpieczeństwa, przynależności i sensu. To stan, w którym uczeń optymalnie wykorzystuje swój potencjał, a to oznacza, że jest w stanie efektywnie uczyć się, budować relacje z rówieśnikami i nauczycielami, a także radzić sobie ze stresem i wyzwaniami. Dbanie o dobrostan dzieci i młodzieży to zadanie ważne dla wszystkich nauczycieli i szkolnych specjalistów w kontekście profilaktyki zdrowia psychicznego uczniów. Ten aspekt ujęty został w podstawowych kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2024/2025 jako „Wspieranie dobrostanu dzieci i młodzieży, ich zdrowia psychicznego”.

Dobrostan dzieci i młodzieży jest jednym z kluczowych czynników stanowiących o sile i sukcesie procesu edukacyjnego na każdym etapie kształcenia, dlatego stał się jednym z podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2024/2025.

Pewnie to znasz: stos papierów, niekończące się zebrania, goniące terminy, a do tego oczekiwania uczniów, rodziców, dyrekcji i... własne ambicje. Praca nauczyciela to misja - ale też codzienny maraton, który niejednokrotnie odbywa się kosztem własnego zdrowia psychicznego i fizycznego. A gdyby tak na chwilę się zatrzymać i zadać sobie pytanie: co robię, by zadbać o siebie? Nie chodzi o wielkie rewolucje, ale o świadome budowanie dobrostanu. Pomocna może być koncepcja PERMA, stworzona przez profesora Martina Seligmana - psychologa, który wie, jak naukowo podejść do szczęścia.

Informacja zwrotna od uczniów jest kluczowym elementem procesu edukacyjnego, który pozwala nauczycielom lepiej zrozumieć potrzeby i postępy swoich podopiecznych. Istnieje wiele metod, dzięki którym uczniowie mogą skutecznie przekazywać nauczycielom informacje na temat swojej wiedzy i umiejętności.

Nauczyciel pasjonat to osoba, dla której nauczanie jest nie tylko zawodem, ale przede wszystkim powołaniem. Charakteryzuje się ogromnym zaangażowaniem, entuzjazmem i chęcią nieustannego doskonalenia siebie i swoich metod pracy. Jego pasja inspiruje uczniów, pobudza ich ciekawość i motywuje do samodzielnego odkrywania świata. Taki nauczyciel nie ogranicza się jedynie do realizacji podstawy programowej – często wychodzi poza schematy, stosuje kreatywne metody dydaktyczne i buduje relacje oparte na szacunku i zaufaniu. Dzięki temu jego uczniowie nie tylko zdobywają wiedzę, ale także rozwijają umiejętności krytycznego myślenia, samodzielności i pasji do nauki. A więc wyróżniają go pewne cechy, które tak naprawdę czynią go wyjątkowym i sprawiają, że jego lekcje są nie tylko efektywne, ale również inspirujące dla uczniów.

Rolą nauczyciela w obecnej edukacji jest nieustanne poszukiwanie nowego, lepszego, bardziej nowoczesnego warsztatu pracy, podążanie za nowościami, innowacjami. Problematyka innowacji w procesie nauczania w XXI wieku jest pilną potrzebą. Pierwszym obszarem w procesie dydaktycznym jest suma czynników warunkujących innowacje w nauczaniu.

Szkoła powinna być miejscem wzrastania zdrowych i szczęśliwych osób, realizujących swój potencjał w edukacji. Rola nauczyciela polegać ma głównie na wspieraniu uczniów i stwarzaniu najlepszych warunków dla ich wszechstronnego rozwoju.

Wśród zadań szkoły w obecnej edukacji jest stworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju uczniów. Ważne stają się ich umiejętności społeczne, nawiązywanie relacji, praca w zespole, dialog, poszanowanie praw dziecka, wzajemna życzliwość, szacunek, wsparcie i współpraca w grupie. Tymczasem panuje nuda, lęk, niedostosowanie społeczne, presja, nastawienie na rywalizację, brak motywacji, niska frekwencja, dysfunkcje edukacyjne i in. Warto zastanowić się nad przyczynami takiego stanu rzeczy. Być może problem tkwi w zbyt zbiurokratyzowanej instytucji, jaką jest szkoła, a może braku dostatecznych kompetencji personalnych nauczycieli.