TEMAT: Cel nie uświęca środków. Terroryzm
CELE OGÓLNE:
1. Ukazanie prawdy, że działania terrorystyczne wynikają z niesprawiedliwości i prowadzą do krzywdy.
2. Kształtowanie postawy poczucia sprawiedliwości i właściwej oceny zasady, że cel uświęca środki.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
- definiuje pojęcie „terroryzm”,
- wymienia zasady moralne, jakie są łamane w przygotowaniu i przeprowadzaniu ataków terrorystycznych,
- wymienia wybrane postacie historyczne i określa ich wpływ na historię,
- uzasadnia różnicę między Chrystusem a innymi osobami mającymi wpływ na dzieje ludzkości (A.13.4),
- uzasadnia, że nawet dla słusznych dążeń nie wolno posługiwać się zbrodniczymi metodami wymierzonymi w niewinnych ludzi,
- wskazuje przyczyny nieszczęść i zła: zbrodnie, wojny, przemoc itp. (C.1.5),
- przedstawia konsekwencje dobra i zła (C.1.4),
- wymienia sposoby przeciwdziałania złu (C.1.8), podając przykłady skuteczności walki metodami pokojowymi (Gandhi, Martin Luter King, „Solidarność”, aksamitna rewolucja)
Postawy
Uczeń:
- wyraża sprzeciw wobec stosowania przemocy, również w upominaniu się o słuszne prawa,
- wyraża przekonanie, że Bóg wspiera tych, którzy stosują Jego metody.
METODY PRACY:
- czytanie i analiza tekstu (wysłuchanie utworu),
- praca z tekstem biblijnym, „gałązki pokoju”,
- rozmowa kierowana,
- prezentacja tekstu,
- praca z mapą,
- uzupełnianie tabeli,
- graficzne przedstawienie treści,
- praca w parach,
- praca w grupach.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- tekst pieśni „Litania z czterema…” (1 na 2 osoby),
- rysunek gałązki oliwnej na kartkach dla każdego ucznia,
- slajd (definicja terroryzmu, „Modlitwa Pawła VI o pokój”),
- mapa świata,
- materiały o pokojowym rozwiązywaniu konfliktów oraz teksty orędzi do pracy w grupach, rysunek gołąbka z gałązką oliwną.
PRZEWIDYWANY CZAS: 2 godziny lekcyjne
PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Modlitwa
Uczniowie stają w kręgu, biorą się za ręce i wspólnie modlą się słowami „Ojcze nasz”.
2. Pokój – wysłuchanie utworu, analiza tekstu, praca w parach.
Uczniowie otrzymują tekst pieśni „Litania z czterema porami roku” (1 na 2. osoby). Utwór pochodzi z oratorium „Tees Petrus” poświęconego św. Janowi Pawłowi II – zał. nr1 , oraz kartę pracy – zał. nr 2. Zadaniem uczniów podczas analizy tekstu jest zwrócenie uwagi, na czym polega życie w pokoju. Analizę rozpoczynają od wysłuchania nagrania utworu, następnie czytają tekst i w parach rozmawiają na czym polega życie w pokoju. (10 min.) Następnie uczniowie dzielą się swoimi przemyśleniami na forum klasy, które zapisywane są w tabelach uczniów i tabeli tworzonej przez nauczyciela na tablicy.
Pytania pomocnicze do tworzonej tabeli:
- Na jakich płaszczyznach życia człowieka konieczny jest pokój?
- Na czym polega życie w pokoju we własnym sercu, rodzinie i świecie?
Podsumowanie:
Pokój zaczyna się w sercu człowieka i stamtąd promieniuje na jego bliższe i dalsze otoczenie. Tam, gdzie jest pokój, ludzie żyją w zgodzie, posiadając wszystko, co jest im potrzebne do szczęścia. Pokój gwarantuje poszanowanie dla godności i prawa do samostanowienia jednostek, ludów i narodów. Pokój charakteryzuje ludzkie współdziałanie w duchu braterskiej solidarności. Dziś i na następnej lekcji powiemy, co niszczy pokój, zarówno w człowieku, jak i ten między narodami. Poszukamy też sposobów, jak pokój utrzymać.
Zapisanie tematu. Cel nie uświęca środków. Terroryzm.
3. Pokój jest darem Boga – praca z tekstem biblijnym, „gałązki pokoju”
Uczniowie odszukują w podręczniku tekst biblijny (Kol 3,12-15). Chętny uczeń czyta tekst głośno. Katecheta rozdaje uczniom kartki z rysunkiem gałązki oliwnej. Na jej listkach uczniowie wypisują z tekstu biblijnego postawy prowadzące do pokoju. (ok. 5. min.)
Po 5. minutach katecheta pyta:
- W jaki sposób należy wprowadzać pokój?
- Kto jest dla nas wzorem pokojowego dochodzenia swoich spraw?
- Jakie pamiętacie sytuacje z życia Jezusa, gdy spotkał się z przemocą?
- Jaką postawę wtedy przyjął?
Podsumowanie:
Pan Jezus uczy nas, byśmy nie odpowiadali złem na zło. Dobrowolnie przyjął poniżenie i ból, choć miał moc zniszczyć wszystkich, którzy spowodowali Jego cierpienie. Pomimo pokojowego nastawienia zginęli Martin Luther King i Mahatma Gandhi. Śmierć poniosło również wielu przedstawicieli Solidarności, podejmując działania na rzecz dobra wszystkich Polaków. Pokój wymaga poświęcenia, czasem nawet poświęcenia własnego życia.
4. Terroryzm – rozmowa kierowana, prezentacja tekstu
Wprowadzenie:
Niestety wiadomości, które do nas docierają ze świata, nie pozwalają czuć się bezpiecznie. Różne osoby, grupy, a nawet narody chcą osiągnąć swój cel kosztem życia niewinnych ludzi, stosując terror. Definicję terroru sformułowała m.in. Organizacja Narodów Zjednoczonych. (zał. nr 4)
Wyświetlenie definicji
„Terroryzm (…) to planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup, skutkujące naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń (…). Działania te realizowane są z całą bezwzględnością, za pomocą różnych środków (przemoc fizyczna, użycie broni i ładunków wybuchowych), w celu nadania im rozgłosu i celowego wytworzenia lęku w społeczeństwie”. (Definicje terroryzmu, unic.un.org.pl)
Pytania do analizy definicji:
- Co mają na celu działania terrorystyczne?
- W jaki sposób działają terroryści?
- O jakich atakach terrorystycznych wy słyszeliście?
Podsumowanie:
Organizacje terrorystyczne starają się osiągnąć swoje cele za pomocą przemocy, wzbudzając powszechny strach. W wyniku zamachów terrorystycznych niszczone są dobra materialne, ale przede wszystkim są one przyczyną cierpienia wielu niewinnych osób. Za chwilę dowiemy się, jak w sposób pokojowy można domagać się swoich praw oraz pokonywać przemoc i terror.
5. Ocena moralna terroryzmu – analiza tekstu, rozmowa kierowana
Wybrany uczeń czyta z podręcznika akapity z fragmentem z „Katechizmu Kościoła katolickiego” oraz „Orędzia Jana Pawła II na Światowy Dzień Pokoju 2002”:
W „Katechizmie Kościoła katolickiego” (p. 2297), w dziale mówiącym o wykroczeniach przeciwko piątemu przykazaniu, czytamy, że „terroryzm grozi, rani i zabija wszystkich bez różnicy; jest on w poważnej sprzeczności ze sprawiedliwością i miłością”, czyli z tymi wartościami, które są dla nas cenne i o które zabiegamy. „Roszczenie sobie prawa do narzucania innym przemocą tego, co uważa się za prawdę, oznacza pogwałcenie godności człowieka i ostatecznie zniewagę Boga, którego jest on obrazem”. (Jan Paweł II)
Pytania do analizy fragmentów:
- Dlaczego terroryzm pozostaje w sprzeczności ze sprawiedliwością i miłością?
- Jakie prawa terroryzm odbiera człowiekowi?
Podsumowanie:
Ataki terrorystyczne są sprzeczne z przykazaniem „Nie zabijaj”, dlatego zawsze są złem, a zwłaszcza wtedy, gdy ich celem jest narzucenie swojej ideologii czy religii. Nie ma większego upadku moralnego człowieka niż wtedy, gdy zabija drugiego dla samego zabijania. Terroryzm oprócz życia odbiera człowiekowi prawo do wartości, jaką posiada dzięki podobieństwu do Boga: prawo do godności. Dążenie do pokoju jest wpisane w ludzką naturę, dlatego jest obowiązkiem każdego człowieka, niezależnie od tego, kim jest i w co lub w kogo wierzy. W różnych częściach świata możemy znaleźć przykłady pokojowego sposobu domagania się i respektowania praw człowieka. Ostateczna ocena tego typu działań i ich wpływu na rozwój światowego pokoju będzie możliwa z perspektywy czasu. Na następnej lekcji poznamy cztery przykłady postaw ludzi z XX w., którzy w sposób pokojowy domagali się respektowania praw człowieka.
II godzina lekcyjna
Klasę należy podzielić na cztery grupy (lub osiem). Każda z nich otrzyma tekst do pracy.( można wyświetlić zdjęcie omawianych osób). Zadaniem grup będzie zapoznać się z tekstem i odpowiedzieć na pytanie. Po wykonaniu zadania grupy kolejno będą prezentowały wyniki swojej pracy, jedna z osób podejdzie do mapy i wskaże kraj, o którym będzie mowa.
6. Pokojowe rozwiązania – analiza tekstu, praca z mapą, praca w grupach (uzupełniamy środkową kolumnę tabeli)
- Grupa I – zał. nr 5
- Grupa II – zał.nr 6
- Grupa III – zał. nr 7
- Grupa IV - zał. nr 8
Podsumowanie:
Życie takich osób jak Mahatma Gandhi i Martin Luther King oraz wydarzenia z Polski i Czechosłowacji świadczą o tym, że pokojowe dochodzenie swoich praw jest skuteczne.
7. Sposoby wprowadzania pokoju – analiza tekstu, uzupełnianie tabeli, praca w grupach
Wprowadzenie:
Z okazji obchodów Światowego Dnia Pokoju 1 stycznia kolejni papieże wydają orędzia, w których wskazują na prawa do obrony przed przemocą z zachowaniem zasad moralnych. Są w nich rady dotyczące wprowadzania pokoju. Poznajmy niektóre z nich:
- Grupa I – zał. nr 9
- Grupa II – zał.nr 10
- Grupa III – zał. nr 11
- Grupa IV - zał. nr 12
Uczniowie pracują w grupach jw. Każda z nich otrzymuje fragment „Orędzia na Światowe Dni Pokoju”, zapoznaje się z otrzymanymi tekstami i odpowiada na pytania. Podczas prezentacji grup K. wpisuje w trzecią kolumnę tabeli „Sposoby osiągania pokoju” i w miarę pojawiania się odpowiedzi grup ustala z uczniami, na których płaszczyznach określony sposób może być realizowany
EWALUACJA ZAJĘĆ (sprawdzenie osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia)
8. Jestem budowniczym pokoju – graficzne przedstawienie treści
K. umieszcza na tablicy (w prawym górnym rogu tabeli) symbol pokoju – gołąbka z gałązką oliwną
Wprowadzenie:
Budowanie pokoju jest możliwe tylko wtedy, gdy rozpoczniemy go od siebie. Znacie słowa Pisma Świętego i przykłady życia bohaterów walczących o pokój. Do wypisanych postaw na gałązkach oliwnych dopiszcie, jak wy możecie wprowadzać pokój w wasze życie, społeczeństwo, kraj i świat.
Uczniowie pracują maks. 2.-3. minuty, następnie czytają swoje propozycje, a chętna osoba zapisuje je pod gołąbkiem.
Podsumowanie:
Symbolem pokoju jest gołąbek z gałązką oliwną. Symbolika ta jest związana z historią Noego, który trzykrotnie wypuszczał z arki gołębia, gdy wody potopu zaczęły opadać. Za drugim razem gołąb przyniósł w dziobie „świeży listek z drzewa oliwkowego” (Rdz 8,11). Był to symbol pokoju, którym Bóg zamierzał obdarzyć swój lud po klęsce potopu. Również wy możecie przynosić pokój. Dołączcie swoje gałązki oliwne do zapisu na temat budowania pokoju jako symbol waszego wkładu w pokój na świecie.
Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają do zeszytu uzupełnioną tabelę i „gałązki oliwne” z propozycjami budowania pokoju.
Modlitwa
K. wyświetla na slajdzie fragment „Modlitwy Pawła VI o pokój”
„Panie, Boże pokoju, któryś stworzył ludzi (…), aby byli współuczestnikami Twej chwały, błogosławimy Cię i składamy Ci dzięki (…) za pragnienia, wysiłki i czyny, które Twój Duch pokoju wzbudził w naszych czasach, aby nienawiść zastąpić miłością, nieufność zrozumieniem, a obojętność solidarnością. Otwórz jeszcze bardziej nasze umysły i serca na potrzeby wszystkich naszych braci, abyśmy się stawali coraz bardziej budowniczymi pokoju. (…) Niechaj Twoje królestwo sprawiedliwości, pokoju i miłości ogarnie ludzi wszystkich ras i języków. Niech ziemia nasza napełnia się Twoją chwałą! Amen”. (opracowano na podstawie:, opoka.org.pl)
Zadanie do domu:
Pomódl się o pokój na świecie.
BIBLIOGRAFIA
- Tekst pieśni „Litania z czterema porami roku” https://www.tekstowo.pl/piosenka,piotr_rubik,litania_z_czterema_porami_roku.html [dostęp 10.01.2024r]
- Definicja terroryzmu https://www.unic.un.org.pl/terroryzm/definicje.php [dostęp:09.01.2024].
- Gandhi Mohandas Karamchand, https://pl.wikipedia.org/wiki/Mahatma_Gandhi [dostęp: 10.01.2024].
- King Martin Luther,https://pl.wikipedia.org/wiki/Martin_Luther_King [dostęp: 10.01.2024].
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” https://pl.wikipedia.org/wiki/Niezale%C5%BCny_Samorz%C4%85dny_Zwi%C4%85zek_Zawodowy_%E2%80%9ESolidarno%C5%9B%C4%87%E2%80%9D [dostęp:08.01.2024]
- Aksamitna Rewolucja, https://pl.wikipedia.org/wiki/Aksamitna_rewolucja [dostęp: 10.01.2024].
- Jan Paweł II, Nie ma pokoju bez sprawiedliwości, nie ma sprawiedliwości bez przebaczenia, orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 Stycznia 2002 roku, https://opoka.org.pl/biblioteka, [dostęp: 09.01.2024]
- Benedykt XVI, Pokój w prawdzie, orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 2006 roku, , https://opoka.org.pl/biblioteka, [dostęp: 03.01.2023]
- Modlitwa Pawła VI o pokój, https://opoka.org.pl/biblioteka/M/MO/promic_modlitwy_o_pokoj. [dostęp 10.01.2024]
- Podręcznik do religii dla klasy VIII, Szczęśliwi, którzy zdobywają świętość, ks. dr K. Mielnicki, E. Kondrak
- Przewodnik metodyczny klasa VIII Szczęśliwi, którzy zdobywają świętość
ZAŁĄCZNIKI do scenariusza
Ewa Komorowska
doradca metodyczny religii
SCDIDN Siedlce