Czym jest motywacja?
Motywacja to ogół bodźców powodujących gotowość do uczenia się i nauczania. Z pojęciem tym nierozerwalnie związane jest poczucie sprawczości. Motywacja wewnętrzna związana jest z podejmowaniem działania ze względu na satysfakcję i potrzebę samorealizacji, zewnętrzna zaś polega na zaangażowaniu się w celu osiągania korzyści zewnętrznych, bądź w celu uniknięcia kary.
Na poziom motywacji wpływa cały szereg czynników, które mogą mieć swoje źródło w środowisku rodzinnym, ale także są związane z predyspozycjami psychofizycznymi ucznia. Nie bez wpływu pozostaje również grupa rówieśnicza, do której dziecko przynależy. Bardzo ważnym czynnikiem, który motywuje dziecko jest nauczyciel. Dobrze jest, jeśli osoba nauczyciela - wspierająca rozwój ucznia - była dla niego także wzorcem zachowania.
Nauczyciel o dużym stopniu entuzjazmu, kreatywności i zaangażowania potrafi tym zarazić swoich uczniów. Jest oczywiste, że aby mógł pobudzać motywację swoich uczniów, musi sam być do pracy zmotywowany. I tu można wspomnieć o kilku czynnikach, mających wpływ na poziom nauczycielskiej motywacji. Są to m.in.:
- możliwość własnego rozwoju,
- autonomia w podejmowaniu decyzji,
- atmosfera w miejscu pracy,
- relacje z uczniami i ich rodzicami,
- uznanie i pochwały;
Otwarta postawa, okazywanie pozytywnych emocji, bezpośredni i jasny sposób komunikacji mają szczególne znaczenie w procesie motywacji. Unikać należy porównań, gróźb. Warto natomiast okazywać zaufanie, zostawiać wolność wyboru.
Wzmocnienia pozytywne, nagrody, również na uczniów wpływają mobilizująco. Rodzaj nagród zależy od pomysłowości nauczyciela. Stempelki, naklejki, znaczki – to nieliczne przykłady, które sprawiają radość nie tylko młodszym uczniom. Pochwały wpisywane do dziennika, telefony do rodziców, informacje na gazetce szkolnej – każdy sposób jest dobry. Pamiętajmy, aby chwalić za włożony wkład pracy, a nie tylko za końcowy efekt. Należy jednak uważać, aby nieświadomie nie demotywować zarówno uczniów, jak i siebie, używając pewnych słów, które zamiast nas wspierać, blokują.
Poniżej przykładowych strategii do codziennego zastosowania:
|
SŁOWA BLOKUJĄCE |
SŁOWA WSPIERAJĄCE |
|
muszę |
chcę |
|
jutro |
teraz |
|
chciałabym |
potrzebuję |
|
poświęcę się |
wybieram |
|
może |
postanawiam |
|
udało mi się |
zrobiłam |
|
problem |
zadanie |
|
nie potrafię |
nauczę się |
|
nie wiem |
szukam |
źródło: http://stressfree.pl/wp-content/uploads/2016/02/jezyk_motywacji.pdf
Psycholog Hanna Hamer proponuje w swoim poradniku dla nauczycieli Klucz do efektywności nauczania, aby:
- Stwarzać podczas lekcji luźną, nieformalną atmosferę, nie bać się demonstrowania poczucia humoru.
- Szanować odmienne zdanie uczniów i zachęcać ich do samodzielnego, krytycznego, twórczego myślenia.
- Starać się być lubianym nauczycielem.
- Reagować na potrzeby uczniów, np. kiedy mówią, że czegoś nie rozumieją lub gdy sprawiają wrażenie zmęczonych, znudzonych.
- Stosować pomoce audiowizualne.
- Dostosowywać metody nauczania do stylów uczenia się uczniów.
- Dbać o właściwy poziom motywacji uczniów.
- Obniżać w grupie uczniów poziom napięcia i lęku; im wyższy lęk, tym mniejsza sprawność intelektualna.
- Próbować zaciekawiać uczniów i rozwijać ich zainteresowania.
- Oczekiwać od uczniów tego, co w nich najlepsze i mówić im o tym.
- Dostosowywać wymagania do górnej granicy możliwości uczniów.
- Przypominać uczniom, że niepowodzenia i błędy to normalny etap na drodze do doskonalenia się.
- Uczyć wyciągania z porażek konstruktywnych wniosków.
- Zachęcać do odnoszenia sukcesów.
- Omawiać konkretne korzyści, jakie można odnieść z każdej lekcji.
- Chwalić uczniów często; także za najdrobniejsze osiągnięcia.
- Nagradzać współpracę.
- Przyznawać się do błędów, okazuj, że jesteś omylny, ponieważ to zwiększa sympatię uczniów do Ciebie i modeluje zachowanie uczniów (stanowi wzór do naśladowania).
- Utrzymywać własną motywację do pracy na wysokim poziomie.
- Kontrolować własny poziom stresu.
W procesie budowania motywacji ucznia muszą współpracować zarówno nauczyciele, jak i rodzice. Tylko wtedy proces ten będzie sprzyjał przyswajaniu materiału oraz stwarzał możliwości do późniejszego wykorzystania go w praktyce przez trzy podmioty szkoły. W przypadku nauczyciela pozwoli usprawnić proces edukacyjny, uczniowi umożliwi zdobycie wiedzy i umiejętności przydatnych w późniejszym życiu, a rodzicom da przyjemność uczestniczenia w postępach i rozwoju własnego dziecka. Warto jest więc w ten proces inwestować, wspierając się wzajemnie.
Polecana literatura:
- Hamer H., (2012), Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli, Warszawa: Veda
- Harmin M., (2015), Jak motywować uczniów do nauki? Warszawa : CEO: Civitas
- Krzyżewska J., (2000), Aktywizujące metody i techniki w edukacji, Suwałki: Omega
- Rau K., Ziętkiewicz E., (2004), Jak aktywizować uczniów.” Burza mózgów” i inne techniki w edukacji, Poznań: Oficyna Wydawnicza G & P
Strony:
- https://www.portaloswiatowy.pl/organizacja-zajec-szkolnych/skuteczne-budowanie-motywacji-do-nauki-9584.html [dostęp dn.22.05.2021 r.]
Zespół doradców SCDiDN Siedlce:
Ewa Komorowska
Anna Bogusz
Agnieszka Sikorska
Danuta Tatarczak