piątek, 28 maj 2021 14:41

I. ZASADY OCENIANIA WEWNĄTRZSZKOLNEGO

Ramy prawne wewnątrzszkolnego oceniania regulują:

  • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty; z późniejszymi zmianami [Rozdział 3a Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie uczniów w szkołach publicznych Art.44];
  • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych.

Czy My, nauczyciele, dobrze znamy prawo oświatowe? Do najczęściej popełnianych błędów należy ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów w odniesieniu do treści zawartych w podręcznikach szkolnych. Tymczasem z treści Art. 44b.3. Ustawy wyraźnie wynika, że to podstawa programowa kształcenia ogólnego zawiera wymagania, w stosunku do których nauczyciel określa poziom i postępy ucznia w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Rozdział 3a
Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie uczniów w szkołach publicznych

Art. 44b. 3. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do:
1) wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego lub efektów kształcenia i kryteriów weryfikacji w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego oraz wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania;
2) wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania – w przypadku dodatkowych zajęć edukacyjnych.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty [z późniejszymi  zmianami]

Należy wyraźnie podkreślić, że podręcznik szkolny jest tylko narzędziem wspomagającym pracę nauczyciela i ucznia w procesie edukacyjnym.

Wśród wielu nauczycieli panuje mylne przekonanie, że tylko uczniowie klas I-III szkół podstawowych mogą być oceniani za pomocą ocen opisowych. W Art. 44i. 4. Ustawy zawarty został przepis prawny, w którym czytamy: Począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, oceny bieżące oraz śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne ze wszystkich albo wybranych obowiązkowych lub dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 13 ust. 3, a także śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna zachowania mogą być ocenami opisowymi, jeżeli statut szkoły tak przewiduje.

Ustawa o systemie oświaty określa również, kiedy nauczyciele poszczególnych przedmiotów i nauczyciele-wychowawcy mają obowiązek poinformować uczniów i ich rodziców o przewidywanych ocenach klasyfikacyjnych  z zajęć edukacyjnych i przewidywanej ocenie z zachowania. Art. 44g. 1. wskazuje, że takie działania nauczyciele i wychowawcy muszą podjąć przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem rady pedagogicznej, w terminie i formie określonych w statucie szkoły.

Decyzję o sposobie uzasadniania oceny Ustawa pozostawia szkole. Nauczyciel zobowiązany jest do uzasadnienia każdej ustalonej dla ucznia oceny w sposób określony w statucie szkoły (Art. 44e. 3.).

Quiz
Pytanie: Prawda czy Fałsz

Komentarz

Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do treści zawartych w podręcznikach szkolnych. Fałsz: Art. 44b. 3. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do:
1) wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego lub efektów kształcenia i kryteriów weryfikacji w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego oraz wymagań edukacyjnych wynikających z realizowanych w szkole programów nauczania […].

Począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, oceny bieżące oraz śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne nie mogą być ocenami opisowymi.

Fałsz: Art. 44i.  4. Począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, oceny bieżące oraz śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne ze wszystkich albo wybranych obowiązkowych lub dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 13 ust. 3, a także śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna zachowania mogą być ocenami opisowymi, jeżeli statut szkoły tak przewiduje.

Nauczyciele na początku każdego roku szkolnego informują uczniów oraz ich rodziców o: […]sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów […].

Prawda: Art. 44b. 8.

Sprawdzone i ocenione pisemne prace ucznia są udostępniane uczniowi i jego rodzicom

Prawda: Art. 44e. pkt. 4.

Przed śródrocznym zebraniem rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne informują ucznia i jego rodziców o przewidywanych niego ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych w terminie i formie określonych w statucie szkoły.

Fałsz: Art. 44g. 1. Przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne oraz wychowawca oddziału informują ucznia i jego rodziców o przewidywanych dla niego rocznych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i przewidywanej rocznej ocenie klasyfikacyjnej zachowania, w terminie i formie określonych w statucie szkoły.

Nauczyciel uzasadnia ustaloną ocenę w sposób autonomiczny, określony przez siebie i przekazany ustnie do wiadomości uczniów i rodziców.

Fałsz: Art. 44e. 3. Nauczyciel uzasadnia ustaloną ocenę w sposób określony w statucie szkoły.

Śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych ustalają nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne […].

Prawda: Art. 44h. 1.

 

II. SZKOŁA W SCHEMACIE – głos w dyskusji

„Świat się zmienia, mówi mi to woda, mówi mi to ziemia, wyczuwam to w powietrzu” - słowa Galadrieli z „Władcy Pierścieni” najdobitniej podkreślają nieuchronne przeobrażenia, jakim podlega otaczająca nas rzeczywistość. Decydują o tym: postęp cywilizacyjny, rozwój technologiczny, wynalazczość. W oświatę również inwestuje się od dawna coraz więcej, ale ciągle coś jest nie tak. Czy szkoła tkwi w schemacie? Czy to możliwe, że nadal funkcjonuje model pruski? Warto wiedzieć, że obecny system szkolny narodził się Prusach na przełomie XVIII i XIX wieku. Wtedy to wprowadzono powszechną edukację, system klasowy, 45 minutowe lekcje, dzwonki. Centralnie sterowany sztab urzędników odpowiednio przygotował listę lektur. Skierowano do szkół certyfikowanych nauczycieli. Jako naukę rozumiano przyswajanie konkretnych wiadomości, nabywanie umiejętności pisania, czytania, rozwiązywanie zadań algebraicznych, oceniano. Odbył się pierwszy egzamin końcowy. Przeprowadzono pierwszą w dziejach maturę, gwarantującą wstęp na uniwersytet i szybką karierę zawodową. Świat się zmienia, szkoła się zmienia, wydobywa się ze schematu. Domagał się tego nawet wokalista zespołu Pink Floyd w słynnym przeboju „Another Brick In The Wall”, uznanym za hymn przeciwko przemocy, zniewoleniu, braku wolności i autonomii uczniów. Ocenianie jest od dawna zagadnieniem złożonym, ściśle związanym z kwestią motywacji, wymaga umiejętności i rozwagi w sposobie stosowania ze względu na znaczącą funkcję oddziaływania na ucznia i jego rozwój. Nauczyciel powinien stworzyć warunki do sukcesu, do wysiłku ucznia w procesie poznawania, próbowania, eksperymentowania, poszerzania wiedzy i doskonalenia umiejętności. Podkreślają to też często uczestnicy interesujących rozmów, goście czy organizatorzy podcastów, cyklicznych spotkań w Centrum Nauki Kopernik. Ich zdaniem ocenianie, pozostające w szkole, w jej schemacie, powinno równoważyć sukcesy i porażki ucznia. Równowaga ta jest ważna, a przechylenie w stronę porażek, niskich wyników, ocen negatywnych powoduje stopniowy zanik motywacji, zniechęcenie ucznia do aktywności, osłabienie jego ciekawości poznawczej i co za tym idzie nauki w ogóle. Ocenianie zbyt skoncentrowane na błędach, pomyłkach, na wyszukiwaniu tego, czego uczeń nie wie, nie umie, obniża jego prawidłowe szanse rozwojowe. Szkoła w schemacie gwarantuje rozbudowany system kar i nagród, ale równocześnie ma przede wszystkim zapewniać warunki do sukcesu, do wysiłku, motywować, skłaniać do aktywności i zaangażowania ucznia. Uwolnienie od oceniania normatywnego może sprawić większą przyjemność w podejmowaniu wyzwań, nowych zadań, twórczych rozwiązań, prób, bez obawy popełniania błędów czy porażek, nieuniknionych przecież w procesie poznawczym ucznia. Istotna jest zatem równowaga i umiejętność radzenia sobie z niepowodzeniami na niełatwej, edukacyjnej drodze młodego człowieka.

Doradca metodyczny SCDiDN Siedlce

 

III. OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE SPOSOBEM NA EFEKTYWNE WSPARCIE UCZNIA W PROCESIE UCZENIA

Ocenianie kształtujące [OK], to zespół metod, technik i form pracy, których celem jest kompleksowe wsparcie ucznia w procesie zdobywania wiedzy, umiejętności oraz kształtowania postaw i wartości. W przeciwieństwie do dotychczasowych metod pracy, których kluczowym elementem jest ocenianie sumujące, koncentruje się na działaniach i sposobach pozyskiwania informacji dotyczących procesu kształcenia, a nie końcowego efektu kształcenia wyrażonego za pomocą tradycyjnych szkolnych stopni. 

W ocenianiu kształtującym w istotny sposób zmienia się postrzeganie roli nauczyciela. Staje się on nie tyle źródłem wiedzy i jej surowym egzekutorem, co mentorem zorientowanym na wspieranie naturalnego potencjału ucznia. Głównym zadaniem nauczyciela jest organizacja procesów edukacyjnych tak aby tworzyły środowisko przyjazne uczniom, minimalizowały stres szkolny, a jednocześnie skutecznie wspierały  samodzielne uczenie się. Myślenie i aktywność nauczyciela  skoncentrowana zostaje wokół:

  • wskaźników, które pozwolą pokazać, co jego uczniowie już wiedzą, rozumieją i potrafią zastosować w praktyce;
  • sposobów wykorzystania tych wskaźników do dalszego kształtowania/modyfikowania procesu edukacyjnego. 

Zgodnie z zasadami oceniania kształtującego uczeń, w sposób dostosowany do etapu rozwoju intelektualnego i emocjonalnego, staje się świadomym podmiotem procesu edukacyjnego i bierze na siebie dużą część odpowiedzialności za efekty swojej pracy.  Od nauczyciela ma prawo  otrzymywać:

  • wiedzę na temat celów edukacyjnych, metod, technik i form pracy na lekcji;
  • informację zwrotną, czyli odpowiedź na pytania: jak postępuje jego praca, co może zrobić aby podejmowane działania były skuteczniejsze, jakie są inne możliwości zdobycia informacji i nabycia umiejętności niż te, które stosował do tej pory. 

Warunkiem koniecznym procesu edukacyjnego staje się zrozumienie przez uczniów do czego zmierzają proponowane przez nauczyciela działania edukacyjne i jak mogą samodzielnie sprawdzić, czy założone i zaakceptowane przez nich cele zostały osiągnięte.

Od kilkunastu lat ocenianie kształtujące jest z sukcesem wdrażane w wielu szkołach europejskich, w tym również w Polsce.  Coraz więcej szkół zastępuje tradycyjny sposób organizacji toku lekcji i dominujące ocenianie sumujące zasadami oceniania kształtującego. Wielu nauczycieli zdecydowało się na  wprowadzenie jego wybranych elementów. Proces wdrażania w polskiej szkole zasad oceniania kształtującego wspiera wiele ośrodków metodycznych i pozarządowych organizacji edukacyjnych. Jedną z nich jest Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Według edukatorów CEO, nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące:

  • określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia;
  • ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia;
  • stosuje efektywną informację zwrotną;
  • rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej;
  • buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami;
  • potrafi formułować pytania kluczowe;
  • potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję;
  • wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską.

Źródło: Elementy ok (ceo.org.pl)

Należy podkreślić, że podejmowane działania wynikają wprost z zapisów Ustawy o systemie oświaty i są formą realizacji wskazanych w nim celów.

Rozdział 3a
Ocenianie, klasyfikowanie i promowanie uczniów w szkołach publicznych

Art. 44b. 5. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego, które ma na celu:
  1. informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie;
  2. udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie uczniowi informacji o tym, co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć;
  3. udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju;
  4. motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu;
  5. dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w nauce i zachowaniu ucznia oraz o szczególnych uzdolnieniach ucznia;
  6. umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawcze

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty [z późniejszymi  zmianami]

 

 IV. OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE – głos w dyskusji

1.

 Ocenianie kształtujące na lekcjach wychowania fizycznego odgrywa niezwykle istotną rolę w procesie kształtowania aktywności fizycznej uczniów, a szczególności świadomości potrzeby dbania o własne zdrowie i sprawność fizyczną. Ze względu na specyfikę przedmiotu, umiejętne sformułowanie kryteriów sukcesu oraz informacji zwrotnej przekazywanej uczniom, może decydować o ich zaangażowaniu i wysiłku włożonym w wykonanie zadania. Ze względu na to, że na forum grupy rówieśników uczniowie prezentują nie tylko umiejętności i wiedzę, ale również własną fizyczność, niewłaściwe sformułowanie kryteriów sukcesu i nieprawidłowo przekazana informacja zwrotna mogą nie tylko zniechęcić do podejmowania działań na rzecz aktywności fizycznej, ale zranić godność dziecka i zachwiać jego pozycją w grupie. Nadmierna skłonność do oceny sumującej bez podania wyraźnych, zrozumiałych dla uczniów kryteriów oraz udzielenia rzetelnej informacji zwrotnej mogą spowodować niechęć do aktywnego udziału w lekcjach wychowania fizycznego.

Wykonywanie zadań w parach, czy grupach, na lekcjach wychowania fizycznego jest sytuacją bardzo częstą, należy więc pamiętać, że informacja zwrotna w naturalny sposób płynie nie tylko od nauczyciela ale również od współćwiczących uczniów. Zadaniem nauczyciela jest tak kształtować zachowania i postawy uczniów, aby otrzymała ona właściwą, czyli wspierającą formę. Działaniem, które temu sprzyja jest promowanie techniki Dwie gwiazdy i jedno życzenie, która polega na docenieniu dwóch rzeczy w pracy kolegi i udzieleniu jednej wskazówki, które pomoże mu w doskonaleniu swojej wiedzy i umiejętności.

Właściwe wykorzystywanie w pracy nauczyciela wychowania fizycznego oceniania kształtującego wpływa motywująco na uczniów, mobilizuje ich do podejmowania wysiłku na rzecz własnego zdrowia i sprawności fizycznej bez presji i stresu spowodowanych oceną sumującą.

Doradca metodyczny SCDiDN Siedlce

 

2.

Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej a ocenianie kształtujące

Nasuwa się pytanie, czy ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej jest oceną kształtującą, czy wskazuje drogę uczniowi, czy pomaga mu się uczyć? Opisowe oceny semestralne są ocenami sumującymi, opisują wiedzę i umiejętności osiągnięte przez uczniów w długim okresie. Ocena opisowa nie odnosi się do konkretnych prac, czy aktywności ucznia, a raczej do umiejętności nabywanych w danym semestrze. Brak tam jest również przestrzeni na szczegółowe wskazówki dla uczniów, informacji nad czym powinien jeszcze pracować i jak ma to zrobić. Te aspekty powinno zawierać ocenianie bieżące.

D. Sterna i J. Strzemieczny charakteryzują ocenę opisową w następujący sposób:

  • „Ocena podsumowuje zbyt długi okres, co utrudnia ich odniesienie do konkretnych prac czy aktywności.
  • Ocena nie zawiera szczegółowych informacji potrzebnych uczniowi do rozwoju.
  • Ocena składa się z samych pochwał, nie ma w niej żadnych wskazówek, co należy jeszcze rozwijać.
  • Ocena pomija osiągnięciach ucznia, a skupia się wyłącznie na błędach i niedociągnięciach.
  • Ocena nie zawiera wskazówek odnośnie tego, jak uczeń ma osiągnąć cel lub wskazówki te są zbyt ogólne (np.: Uważaj na błędy rachunkowe).
  • Ocena jest schematyczna, bez żadnego rysu indywidualnego, często oparta na gotowych wzorach zaczerpniętych z internetu lub innych źródeł.
  • Ocena dotyczy osoby ucznia (np. Antek nie ma talentu do matematyki), a nie jego pracy (Antek prawidłowo dodaje w zakresie do 100).
  • Jak natomiast można sprawdzić, czy wystawiona ocena opisowa jest rozwojowa? Wystarczy zapytać ucznia, czy po zapoznaniu się z otrzymaną oceną wie, co robi dobrze, co powinien poprawić oraz w jaki sposób może to zrobić. Najważniejszą funkcją oceny powinno być upewnienie ucznia i jego rodziców, że dziecko się rozwija oraz jak najskuteczniejsze wspomaganie tego rozwoju. Ocena pomagająca się uczyć, którą proponujemy, to naszym zdaniem najlepsza droga do osiągnięcia tego celu.”

Źródło: https://osswiata.pl/ocena-opisowa/2014/11/28/dlaczego-ocena-opisowa-nie-jest-ocena-pomagajaca-sie-uczyc/#more-163 dostęp: 19.05.2018

Doradca metodyczny SCDiDN Siedlce

 

3.

Z założenia ocenianie kształtujące nie koncentruje się na błędach, nie używa się tu czerwonych długopisów do ich podkreślania, nie akceptuje władzy nauczyciela nad uczniem. Ocenianie kształtujące ma służyć procesowi nauczania – uczenia się, ma pomóc uczniom w uczeniu się. Jak twierdzi Danuta Sterna, ocenianie kształtujące, mimo iż jest warunkiem koniecznym, by zaistniał proces nauczania – uczenia się, nie jest jednak lekiem na całe zło w edukacji. Niezwykle ważnym aspektem jest zmiana nastawienia zarówno nauczycieli, jak i rodziców do takiej formy nauczania. Warto postawić sobie pytanie: czy my nauczyciele chcemy mieć ucznia świadomego i odpowiedzialnego za swój proces uczenia się, czy raczej ucznia poddanego, bezrefleksyjnego i obojętnego w stosunku do ilości i jakości swojej wiedzy oraz umiejętności?

Doradca metodyczny SCDiDN Siedlce

 

Rekomendowana literatura:

  • D. Sterna, Uczę się uczyć. Ocenianie kształtujące w praktyce, Warszawa 2016.
  • D. Sterna, W szkole jest OK. Ocenianie kształtujące w praktyce, Warszawa 2018.

 

Zespół doradców SCDiDN Siedlce:
Mariusz Berczyński
Danuta Lebuda
Małgorzata Połeć
Dorota Saj
Anita Woźnica
 

Samorządowe Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Siedlcach

Telefon do sekretariatu: 25 794 33 69

E-mail: scdidn@scdidn.siedlce.pl

Adres: ul. Krystyny Osińskiej 6
08-110 Siedlce

Dołącz do newslettera już dziś!